Polskie Towarzystwo Gospodarcze w dniu 10 lutego 2021 roku, przesłało na ręce posłów, członków Komisji Finansów Publicznych własną analizę dotyczącą akcyzy na wyroby tytoniowe.
Z naszej analizy wynika, że:
• Branża tytoniowa jest ważna pod kątem wpływów budżetowych. O stabilności dochodów do Skarbu Państwa decydują wpływy z podatku akcyzowego, które są kilkaset razy wyższe od wpływów z CIT. W 2019 roku wpływy z tytułu akcyzy i innych obciążeń regulacyjnych płaconych przez cztery największe koncerny tytoniowe wyniosły ponad 19,79 mld złotych. Tymczasem suma CIT wyniosła około 321 mln.
• Niska stawka akcyzy na wyroby nowatorskie zagraża wpływom budżetowym. Stawka akcyzy
na podgrzewacze tytoniu jest preferencyjna: wynosi zaledwie 20% akcyzy na tradycyjne
papierosy i 50% akcyzy na e-papierosy (w relacji do ceny produktu końcowego).
• Obecnie rynek wyrobów nowatorskich wynosi już ponad 5,2% rynku wyrobów tytoniowych,
ze wzrostem ilościowym na poziomie 112% w ostatnich 12 miesiącach.
• Wyroby nowatorskie mają niewielki udział w budowaniu wartości dodanej w Polsce.
Producentami są wyłącznie międzynarodowe koncerny tytoniowe. Dodatkowo regulacyjne
wysokie bariery wejścia uniemożliwiają krajowym producentom wejście na rynek i rozwój
lokalnych marek własnych.
• Analiza wysokości opodatkowania w Unii, a także relacja wysokości akcyzy wyrobów nowatorskich do opodatkowania tradycyjnych papierosów, potwierdza preferencyjny charakter stawki akcyzy dla nowej kategorii w polskim porządku prawnym.
• Zharmonizowanie stawek akcyzy od wyrobów tytoniowych pozwoli na wygenerowanie nawet
miliarda złotych dodatkowych wpływów do budżetu w 2021 roku.
Niska stawka akcyzy zagraża wpływom budżetowym
W przypadku papierosów tradycyjnych, minimalna akcyza należna od paczki 20 papierosów wynosi ok. 9,09 zł, zakładając średnią cenę paczki papierosów na poziomie 14 zł, akcyza stanowi 65% ceny produktu końcowego. W przypadku papierosów elektronicznych, wkład o objętości 10 ml, który średnio kosztuje 9-10 zł zawiera akcyzę w wysokości 5,50 zł, co stanowi 55% ceny produktu końcowego. W wyrobach nowatorskich akcyza to zaledwie ok. 1,80 zł od paczki, która kosztuje średnio 13,70 zł. To oznacza, że w przypadku podgrzewaczy tytoniu akcyza stanowi zaledwie 13% ceny produktu końcowego.
Tab. 1. Ceny, wysokość akcyzy oraz ich relacja dla rynku wyrobów tytoniowych w 2020 r. w odniesieniu do paczki papierosów lub wkładu o pojemności 10 ml.
| Cena w zł | Akcyza w zł | Udział akcyzy w cenie | |
| Papierosy | 14 | 9,09 | 64,9% |
| E-papierosy (10 ml) | 10 | 5,50 | 55% |
| Tytoń podgrzewany | 13,7 | 1,80 | 13,1% |
Źródło: obliczenia własne
Mając na uwadze szybki wzrost tej nowej kategorii wyrobów tytoniowych, taki stan rzeczy realnie zagraża stabilności wpływów do budżetu i oznacza nie tylko utracone wpływy z tytułu niedoszacowania akcyzy na te wyroby, ale także straty wynikające z przejścia użytkowników z kategorii wysokoopodatkowanej do kategorii z minimalną akcyzą.
Zakładając utrzymanie tempa wzrostu sprzedaży wyrobów nowatorskich na obecnym poziomie, rewizja akcyzy na te wyroby w 2021 roku powinna przynieść do budżetu dodatkowo nawet 1 mld złotych. Ze względu na szybki wzrost w ostatnich miesiącach, widoczny mimo zamkniętych galerii handlowych w związku z restrykcjami wynikającymi z pandemią covid-19, które są jednym z głównych kanałów dystrybucji nowatorskich wyrobów tytoniowych, należy przypuszczać, że prognozowany wzrost może być wyższy.
Pochylając się nad kolejną płaszczyzną obecnych nierówności, czyli poziomem akcyzy w cenie, widać że udział akcyzy w innych wyrobach tytoniowych jest 4-5 razy większy. W przypadku papierosów tradycyjnych i tytoniu do palenia udział samej akcyzy w cenie wynosi ok. 63-65%. W przypadku e-papierosów ten stosunek wynosi ok. 55%. W przypadku nowatorskich wyrobów tytoniowych jest to ok. 13-14%.
Analizując również ilość tytoniu zawartą w wyrobach nowatorskich – ponad dwukrotnie niższą od ilości tytoniu zawartą w papierosach tradycyjnych – widać, że pod tym kątem również wyroby nowatorskie opodatkowane są w sposób preferencyjny. Gram tytoniu w wyrobach nowatorskich opodatkowany jest ponad dwukrotnie mniej (32 gr) od 1 grama tytoniu w papierosach tradycyjnych (65 gr). Należy również zaznaczyć, że producenci celowo dążą do minimalizowania ilości tytoniu w wyrobach nowatorskich – co widoczne jest już na innych rynkach europejskich oraz że wyroby nowatorskie dostępne na rynku różnią się wagą tytoniu, a zawartość 6 g jest obecnie maksymalną wagą tytoniu w paczce wyrobów nowatorskich udostępnianą konsumentom.
Wyroby nowatorskie mają niewielki udział w budowaniu wartości dodanej w Polsce
W Polsce wyroby nowatorskie konsumentom udostępniają dwie firmy. Philip Morris International oraz British American Tobacco. Firmy te nie produkują jednak tych wyrobów w Polsce.
Ze względu na niewielkie ilości tytoniu zawartego w wyrobach nowatorskich, producenci również w niewielkim stopniu – jeśli w ogóle – mogą wspierać krajowych plantatorów tytoniu.