Poznaliśmy główne założenia Strategii Demograficznej 2040 ogłoszonej przez Rząd RP. Na docenienie zasługuje fakt, że Strategia Demograficzna 2040 jest, jak dotąd, pierwszym dokumentem, który ujmuje problemy demograficzne polskiego narodu tak kompleksowo.

Dokument ma wiele zalet:

kompleksowość;
duża rzetelność, wyróżniająca dokument na tle innych tego typu opracowań powstałych pod silnym wpływem ideologii egalitaryzmu;
wskazanie na problemy obniżającego się standardu życia rodzin, wraz z każdym kolejnym urodzonym dzieckiem;
wskazanie na problemy mieszkaniowe, w szczególności wskazanie wolnostojącego domu jako rozwiązania docelowego, odpowiadającego potrzebom rodziny wielodzietnej;
wskazanie na problemy związane z nietrwałością rodzin;
wskazanie na problemy związane z wyższym wykształceniem (przewaga kobiet nad mężczyznami sięgająca 70% jest poważnym problemem społecznym, powoduje ona sytuację, w której wiele kobiet nie może założyć rodziny odpowiednio do swoich aspiracji);
wskazanie na problemy dużych regionalnych różnic w strukturze ludności wg płci;
zwrócenie uwagi na fakt, że większość matek dzieci w wieku 0-3 lata, przedkłada opiekę domową nad opiekę instytucjonalną;
wskazanie na wysoką wartość społeczno-ekonomiczną wielodzietnego rodzicielstwa, która w dłuższej perspektywie przewyższa korzyści związane z aktywizacją zawodową kobiet;
wskazanie na społeczno-ekonomiczną dyskryminację kobiet nieaktywnych lub czasowo nieaktywnych zawodowo, które wnoszą dużą wartość społeczno-ekonomiczną (również w utrzymanie systemu ubezpieczeń społecznych) poprzez wychowanie swoich dzieci;
wskazanie na problemy niepłodności i profilaktykę w tym zakresie;
wskazanie na słabą jakość opieki okołoporodowej i zbyt wysoki odsetek urodzin przez cesarskie cięcie;
wskazanie na rolę wzorców kulturowych w upowszechnianiu się zachowań pro- lub antynatalistycznych;
przedstawienie długoterminowej perspektywy zmian (19 lat), w zupełności wystarczającej do wychowania i wykształcenia nowego pokolenia Polaków o nastawieniu bardziej pronatalistycznym.

W związku z ogłoszoną Strategią Demograficzną, rodzą się również pewne zastrzeżenia.

1. Pierwszym zastrzeżeniem jest to, że dokument jest bardzo ogólny. Większość postulatów jest sformułowanych na tyle szeroko, że implementacja tych postulatów może być bardzo różna. Jeśli realizacja postulatów będzie przemyślana i dobrze zarządzana, Strategia Demograficzna może przynieść pożądane efekty. Jeśli jednak realizacja postulatów będzie miała niską jakość albo będzie realizowana błędnymi metodami, w ostatecznym rozrachunku może być przyczyną ewentualnego niepowodzenia i braku realizacji najważniejszego celu strategii, jakim jest osiągniecie współczynnika dzietności zbliżonego do 2,1, do 2040 roku.
2. Jednym z konkretów zapowiedzianych przez Rząd w ramach realizacji Strategii Demograficznej 2040 są zmiany w prawie pracy. Teoretycznie mają one zwiększać ochronę i stabilność zatrudnienia rodziców w 1. roku życia dzieci. Z punktu widzenia pracodawców mają one jednak charakter restrykcji, a nie zachęt. Takie regulacje często działają odwrotnie do założeń. Mogą one zniechęcać do zatrudniania osób, które potencjalnie mogą mieć dzieci. Przykładem analogicznej regulacji jest ochrona prawna rodzin z dziećmi przed eksmisją. Z uwagi na deficyt mieszkań socjalnych takie rodziny są często nie do usunięcia. Kosztami w 100% obciążeni są wynajmujący, którzy nie otrzymują z tego tytułu żadnych odszkodowań od Skarbu Państwa. Taki stan prawny powoduje, że wielu wynajmujących nie chce zawierać umów najmu z rodzinami z dziećmi. Prawo, które teoretycznie ma chronić rodziny z dziećmi, w praktyce prowadzi do ich rynkowej dyskryminacji.
   Państwo główny ciężar  zapewnienia stabilności pracy powinno wziąć na siebie. Przedsiębiorcy powinni być zachęcani ulgami, a nie restrykcjami do zatrudniania (albo przedłużenia umowy) młodych rodziców. Przykładowe ulgi zmniejszające koszty zatrudnienia, które mogłyby zachęcić przedsiębiorców do zatrudniania rodziców to:
   finansowanie chorobowego przez ZUS od 1 dnia choroby rodzica/ciąży/choroby dziecka;
   zwolnienie przez jakiś czas (np. rok) ze składek ZUS za pracownika (również tych po stronie pracodawcy);
   zwolnienie pracownika przez jakiś czas (np. rok) z podatku PIT.
3. Problem minimalistycznych założeń. Podstawowym założeniem Strategii jest to, że Polacy chcą mieć średnio 2-3 dzieci, i że to wystarczy aby do 2040 roku osiągnąć współczynnik dzietności na poziomie 2,1. Jest to raczej przekonanie błędne. Aby swego czasu zmniejszyć współczynnik dzietności z 3,61 (1955) do 2,09 (1969), promowało się model rodziny 2+1. Teraz, ponieważ mamy do czynienia z o wiele większą dekompozycją społeczną, późnym i coraz rzadszym zakładaniem rodzin, aby osiągnąć współczynnik na poziomie 2,1 należałoby promować model rodziny wielodzietnej 2+5.

Franciszek Podlacha, Dyrektor ds. Rozwoju Polskiego Towarzystwa Gospodarczego

Link do Strategii Demograficznej 2040: https://www.gov.pl/…/32a7cad6-3483-4cd3-b613-0e6e2817d50e